Hướng Dẫn Ôn Tập Hiệu Quả Cho Kỳ Thi Olympic Văn 11 Tại TP Hồ Chí Minh
Kỳ thi khảo sát Olympic môn Văn lớp 11 tại TP Hồ Chí Minh là một trong những kỳ thi quan trọng, đòi hỏi học sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn cần kỹ năng phân tích và cảm thụ văn học sâu sắc. Với sự đồng hành của Thích Văn học, bài viết này sẽ mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện về cấu trúc đề thi, bí quyết ôn tập hiệu quả, và những tài liệu tham khảo chất lượng giúp bạn tự tin chinh phục kỳ thi Olympic Văn 11. Cùng khám phá ngay!
Đọc bài thơ sau và thực hiện các yêu cầu:
Ngẩn ngơ tìm
Sau nhiều năm xa xứ
Ngơ ngác lối xưa về
Làng đổi thay quá đỗi
Đi tìm quê trong quê
Ràng rịt cỏ xanh đê
Níu chân – Chào ta đấy
Nao nao cò trắng vẫy
Đi tìm thơ trong thơ
Giật mình tỉnh cơn mơ
Véo von con sáo sậu
Đánh thức miền thơ ấu
Đi tìm tôi trong tôi
Ngày xưa ấy đâu rồi
Nắng trời bông bưởi trắng
Bâng khuâng cầm sợi nắng
Đi tìm xuân trong xuân
(Nguyễn Ngọc Hưng, Tạp chí Sông Hương Online,
trang Thơ Sông Hương 01&02 – 2004)
Câu 1 (8,0 điểm)
Trong bài thơ, tác giả Nguyễn Ngọc Hưng đã chia sẻ: “Đánh thức miền thơ ấu/ Đi tìm tôi trong tôi”. Lời chia sẻ ấy gợi nhắc về cái tôi hồn nhiên, trong trẻo, nguyên sơ của tuổi nhỏ.
Vậy theo bạn, trong thời đại ngày nay, một cái tôi như thế nào cần được người trẻ đi tìm và thể hiện?
Hãy viết bài văn trả lời câu hỏi trên.
Câu 2 (12,0 điểm)
Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá về bài thơ trên. Từ đó, bàn về cách thức “Đi tìm thơ trong thơ”.
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Câu 1. Bài nghị luận xã hội
- Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận. Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề.
- Xác định đúng vấn đề cần nghị luận, triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm, vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng, rút ra bài học nhận thức và hành động.
Có thể đưa ra quan điểm riêng về cái tôi mà người trẻ cần tìm kiếm và xây dựng trong xã hội ngày nay. Sau đây là gợi ý cho một hướng giải quyết đề bài:
– Giải thích vấn đề nghị luận:
- Lời chia sẻ của tác giả Nguyễn Ngọc Hưng: lời chia sẻ của một người đã đi qua tuổi trẻ nhớ về cái tôi hồn nhiên, trong trẻo, nguyên sơ của ngày xưa.
- Từ đó, xác định và giải thích về cái tôi mà người trẻ cần tìm và thể hiện trong thời đại ngày nay như: cái tôi với những giá trị tốt đẹp, tích cực, phù hợp với dòng chảy thời đại; cái tôi đích thực là ta, không lẫn vào ai, phù hợp với sở nguyện của bản thân,…
– Trình bày được hệ thống luận điểm thể hiện quan điểm của người viết. Dưới đây là một số gợi ý chung theo mạch câu hỏi: Lí do người trẻ đi tìm cái tôi/ Cái tôi người trẻ cần tìm và thể hiện trong thời đại ngày nay là cái tôi có đặc điểm như thế nào?
- Mọi người, đặc biệt là người trẻ, có nhu cầu đi tìm và thể hiện cái tôi để: hiểu hơn về mình, định hình giá trị bản thân, được mọi người thấu hiểu và công nhận, xác lập vị trí của mình giữa cuộc đời,…
- Cái tôi mà người trẻ cần đi tìm và thể hiện trong thời đại ngày nay nên là cái tôi với những giá trị tốt đẹp, tích cực, phù hợp với dòng chảy thời đại vì: khát khao hướng hiện của mỗi cá nhân; nhu cầu được mọi người công nhận, tôn trọng; ước muốn đóng góp cho xã hội, trở thành người có ích, sự phát triển không ngừng của Cách mạng 4.0, AI,…
- Cái tôi ấy phải đích thực là ta, không lẫn vào ai, phù hợp với sở nguyện của bản thân vì: mỗi người đều là một bản ngã riêng; những giá trị độc đáo luôn là điều đáng quý; chỉ khi là mình, mới có thể hạnh phúc dài.
– Mở rộng, trao đổi với các ý kiến trái chiều hoặc các ý kiến khác để có cái nhìn toàn diện: cái tôi không phải nhất thành bất biến mà được tạo dựng mỗi ngày trong suốt hành trình cuộc sống, vì vậy hành trình đi tìm và thể hiện cái tôi là hành trình suốt đời; không đồng tình với những cái tôi không phù hợp,…
– Rút ra định hướng sống cho bản thân và thế hệ mình với tư cách là một công dân của thế kỉ XXI: hành trình tìm mình là hành trình dài lâu, khó khăn và giàu ý nghĩa; hành trình tìm mình phải gắn với hành trình tạo ra những giá trị của mình.
- Sáng tạo: Có cách diễn đạt sáng tạo; thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận.
- Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu.
Câu 2. Bài nghị luận văn học
- Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận: Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề.
- Xác định đúng vấn đề, triển khai vấn đề thành các luận điểm, vận dụng tốt các phương thức biểu đạt, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.
Phân tích, đánh giá bài thơ:
– Phân tích một số nét đặc sắc về nội dung của bài thơ: nhan đề ngắn gọn vừa thể hiện được trạng thái cảm xúc chính (ngẩn ngơ) vừa thể hiện được hành động chủ yếu trong bài thơ (tìm); chủ đề gần gũi, thân quen: nỗi luyến tiếc trước những đổi thay của làng quê, nỗi hoài nhớ những điều đẹp đẽ của ngày xưa, tâm tình xao động khi đối mặt với những đan cài giữa quá khứ và hiện tại, giữa thực và mơ,…; nhân vật trữ tình: người con xa nhà nay về thăm quê; cảm hứng: ngỡ ngàng, bâng khuâng, xao xuyến khi nghĩ về cảnh cũ, làng xưa, kỉ niệm ấu thơ; tư tưởng: luyến thương những ngày xưa yêu dấu, khao khát những vẻ đẹp của thiên nhiên, nghệ thuật và cuộc đời; thông điệp: hãy trân trọng quá khứ, yêu mến làng quê, thủy chung với kỉ niệm,…
– Phân tích một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ: chủ thể trữ tình ẩn; thể thơ năm chữ với bốn khổ, mỗi khổ đều có điệp cấu trúc “Đi tìm … trong…”; nhịp thơ linh hoạt (có sự thay đổi giữa 2/3 và 3/2); cách gieo vần đa dạng (vần chính – vần thông, vần liền – vần cách), hình ảnh thơ quen thuộc, giản dị; ngôn từ thơ tinh tế, tha thiết; nhiều biện pháp tu từ được sử dụng: điệp từ, điệp cấu trúc, so sánh (Nắng trời bông bưởi trắng), ẩn dụ chuyển đổi cảm giác (Bâng khuâng cầm sợi nắng,…).
Lưu ý: Có thể phân tích bài thơ theo kiểu kết hợp giữa nghệ thuật và nội dung; phân tích nội dung và nghệ thuật tách rời, có đánh giá tác dụng của nghệ thuật trong việc thể hiện nội dung.
Bàn về cách thức “Đi tìm thơ trong thơ”:
– Khi đi tìm chất thơ về nội dung của một bài thơ, cần chú ý đến các phương diện sau: chủ đề, cảm hứng chủ đạo, tư tưởng, thông điệp, chi tiết, nhân vật trữ tình, nhan đề,…
– Khi đi tìm chất thơ về nghệ thuật của một bài thơ, cần chú ý đến các phương diện sau: dạng thức xuất hiện của chủ thể trữ tình, thể thơ, kết cấu, từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ, vần, nhịp,…
– Cần phân tích thêm một vài dẫn chứng để làm rõ luận điểm.
- Sáng tạo: Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận,…
- Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu.
ThS. Trần Tiến Thành
(Theo báo Văn học và Tuổi trẻ số 555, tháng 10 năm 2024)
Tham khảo những bài viết liên quan:
Tài liệu Văn học độc quyền – Trạm văn 11
(Văn 11) Đề thi thử sức trước kỳ thi THPTQG 2024 – Ngữ Văn (Đề 2)
(Văn 11) Nghị luận xã hội: Đề thi Chuyên Vĩnh Phúc 2024 – 2025
(Văn 11) Bài viết Nghị luận xã hội cho đề thi Chuyên Hà Nội năm 2024 – 2025
(Văn 11) Đề thi thử sức trước kỳ thi THPTQG 2024 – Ngữ Văn (Đề 1)