Chí Phèo là một kiệt tác, được viết bằng một bút lực sung mãn và rất đều tay. Nhưng nếu cần chọn một đoạn nào đặc sắc nhất trong đó để kết tụ được đậm nhất những tinh hoa của ngòi bút Nam Cao, thì hẳn phải là đoạn diễn tả những biến đổi bên trong Chí Phèo từ khi gặp Thị Nở đến khi xách dao đến Bá Kiến.
Từ khi về làng, Chí Phèo được Nam Cao mô tả ở trạng thái tỉnh ra có hai lần. Và hễ tỉnh ra là buồn. Cho nên, khi Chí buồn, đó là lúc Chí Phèo nhân tính nhất. Bởi tỉnh ra, Chí mới nhìn thẳng vào thân phận mình mà nhận ra tất cả sự thê thảm của nó. Ở vào tuổi Chí (sang cái dốc bên kia của cuộc đời), một người ở nông thôn đã phải làm xong những đầu việc lớn nhất của một kiếp người. Có nghề nghiệp, có nhà cửa, có gia thất, nếu may mắn thì đã có cháu rồi… Đằng này, Chí là con số không. Thậm chí còn không được là số không. Chí là con số âm – bởi Chí còn không được coi là người! Hỏi làm sao mà không buồn được? Lần thứ nhất, Chí tỉnh ra vào buổi sáng nghe tiếng chim hót, nghe tiếng gõ mái chèo đuổi cá, tiếng mấy bà đi chơ trao đổi việc mua bán vải, … Tỉnh ra để mà hi vọng. Hi vọng trở lại lương thiện, hi vọng Thị Nở sẽ như chiếc cầu nối, sẽ như người bảo lãnh cho mình. Lần thứ hai, tỉnh ra để mà tuyệt vọng. Cái tình người ở thị Nở đã bị cái định kiến ở bà cô giết chết một cách phũ phàng. Thị nở là người duy nhất tách ra khỏi cái làng Vũ Đại. Tình người mong manh đã bị định kiến thôn tính. Nỗ lực cuối cùng của Chí Phèo nhằm níu giữ Thị Nở lại phía mình đã bị gặt phắt một cách vô tình mà phúc phàng (Hắn đuổi theo Thị, nắm lấy. Thị gạt ra, lại giúp thêm cho một cái). Thị ngoay ngoáy cái mông đít đi về phía làng Vũ Đại. Đau đớn cùng cực, Chí mang rượu ra uống. Lần này khác tất cả mọi lần, càng uống lại càng tỉnh ra. Hắn ôm mặt khóc rưng rức! Từ hi vọng đến tuyệt vọng, khởi đầu bằng nước mắt và kết thúc cũng là nước mắt.
Những trạng thái tâm lí được Nam Cao tai hiện sống động, đầy thuyết phục với tất cả diễn biến tinh vi nhất. Bằng cả độc thoại nội tâm bên trong, bằng cả lời nói mỉa mai trực tiếp của người kể chuyện, bằng cả lối dùng ngoại hiện , … Tuy nhiên, thiên tài nhất vẫn là ở việc dùng chi tiết. Ở đây tôi muốn nói đến chi tiết hơi cháo hành.
Bài viết của thầy Chu Văn Sơn.
Xem thêm:
Giá trị nhân đạo trong Chí Phèo – Nam Cao
Tham khảo các bài văn mẫu nâng cao tại chuyên mục: https://thichvanhoc.com.vn/van-mau/nang-cao/
Đón xem các bài viết mới nhất trên fanpage FB Thích Văn Học
