Nghị Luận Xã Hội, Thi học sinh giỏi

NLXH: Tuổi trẻ với vấn đề lựa chọn lối sống

nlxh tuoi tre voi van de lua chon loi song

Trong cuộc sống hiện đại với muôn vàn ngã rẽ, mỗi người đều phải đối mặt với lựa chọn cho riêng mình: chọn cách sống thế nào, theo đuổi điều gì và trở thành ai. Lối sống không chỉ thể hiện nhân cách mà còn quyết định giá trị của mỗi con người. 

Trạm văn giới thiệu với các bạn bài viết đạt 3.5/4.0 điểm câu NLXH của bạn Bảo Châu – học sinh lớp Ôn chuyên của cô Na về chủ đề “Tuổi trẻ với vấn đề lựa chọn lối sống” (Đề thi thử môn Ngữ văn chuyên năm 2025 – Lần 3 của Đại học Sư phạm Hà Nội)

Nhận xét chung về bài làm:

  • Đảm bảo được bố cục của bài văn nghị luận xã hội dành cho HSG.
  • Cách lập luận tương đối logic, chặt chẽ.
  • Dẫn chứng phong phú. Song, với các luận điểm chính, nên phân tích sâu dẫn chứng, không để dẫn chứng lan man, dài trải.
  • Cách diễn đạt mạch lạc, rõ ràng. Cố gắng phát huy em nhé!

Đề bài

Trong cuốn sách viết về khả năng chạy bộ phi thường của một bộ lạc ở Mexico, nhà báo Mỹ Christopher McDougall đã khẳng định:

“Mỗi buổi sáng ở châu Phi, một con linh dương thức dậy, nó biết rằng nó phải chạy nhanh hơn con sư tử nhanh nhất, nếu như nó không muốn bị ăn thịt. Mỗi buổi sáng ở châu Phi, một con sư tử thức dậy, nó biết rằng, mình phải chạy nhanh hơn con linh dương chậm nhất, nếu như nó không muốn chết đói. Khi ngày mới bắt đầu, bất kể là con linh dương hay con sư tử, điều bạn phải làm là chạy.”

Còn, trong tiểu thuyết “Dấu hiệu của vạn vật” của nhà văn Mỹ Elizabeth Gilbert, khi được nhân vật chính Alma Whittaker hỏi về điều thực sự mong muốn được làm trong đời, họa sĩ Ambrose Pike trả lời rằng:

“Tôi thích dành cả ngày của mình ở một nơi thật tĩnh lặng và làm việc một cách thật chậm rãi, bởi tôi muốn lắng nghe sự sống của mình.”

Hãy viết một bài văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về hai quan điểm sống trên.

Bài làm

Cuộc sống giống như một bản nhạc có lúc vội vàng, gấp gáp, có lúc chậm rãi từ tốn. Nhanh và chậm trở thành hai nhịp điệu song hành, không thể tách biệt ra khỏi cuộc sống con người. Có lẽ chính vì thế mà McDougall và Ambrose Pike đã có hai quan niệm sống khác nhau. Đối với MCDougall, ông cho rằng “khi ngày mới bắt đầu, bất kể bạn là ai, điều bạn phải làm là chạy nhanh.” Ngược lại, Ambrose thì quan điểm: “dành cả ngày của mình ở một nơi thật yên tĩnh và làm việc một cách thật chậm rãi để lắng nghe cuộc sống của mình.” Qua cách nhìn trên, ta nhận thấy rằng mỗi con người cần lựa chọn một lối sống phù hợp với bản thân để tìm được giá trị ý nghĩa trong hành trình sống của chính mình.

Trước hết, ta cần tìm hiểu quan điểm của McDougall. Đầu tiên, ta hiểu con linh dương là loài động vật ăn cỏ, thường là con mồi, tượng trưng cho những con người địa vị thấp, yếu thế trong xã hội và con sư tử là động vật ăn thịt, có khả năng săn mồi mạnh mẽ, được mệnh danh là “vua của thảo nguyên” tượng trưng cho những con người có địa vị cao, nhiều ưu thế trong xã hội. Nhưng điểm chung của hai loài vật này dù là kẻ săn mồi hay con mồi, để tồn tại chúng đều phải “chạy nhanh hơn”. Quan điểm sống này ẩn dụ cho sự cạnh tranh trong xã hội loài người, con người dù có điều kiện như thế nào thì ta cũng luôn phải cố gắng “chạy nhanh” – tức là không ngừng nỗ lực vươn lên, sẵn sàng thay đổi, thích nghi. Nếu quan điểm của McDougall như một lời nhắc nhở con người về bản năng vươn lên trong cuộc sống, thì Ambrose Pike lại mang đến một âm hưởng khác – trầm tĩnh và sâu lắng hơn. Pike mong muốn được sống trong một thế giới bình yên với nhịp sống “thật chậm rãi” để từ đó có thể “lắng nghe sự sống của mình” – để cảm nhận và suy tư sâu sắc hơn, để vén màn những điều bị lãng quên trong cuộc sống. Có thể thấy quan điểm của Pike đang đề cập đến việc con người ta cần kéo mình ra khỏi những cuộc đua tranh không có điểm dừng của cuộc sống. Từ sự đối lập trong cách nhìn của McDougall và Pike, ta nhận ra rằng mỗi con người cần tự chọn cho mình một lối sống riêng, vừa phù hợp với hoàn cảnh, vừa giữ được nhịp điệu bình an của tâm hồn

Quan điểm của MCDougall đã mang lại cho chúng ta một góc nhìn thuyết phục về lối sống nhanh, sống là không ngừng nỗ lực, vươn lên. Trong xã hội hiện đại, nhịp sống biến đổi từng ngày, từng giờ và sự cạnh tranh diễn ra khốc liệt trên mọi lĩnh vực của cuộc sống. Thế nên, con người ta buộc phải nỗ lực vươn lên, không ngừng học hỏi để thích ứng linh hoạt với những thay đổi nhanh chóng. Nếu ta không theo kịp nhịp sống đổi mới, ta sẽ dễ dàng bị bỏ lại phía sau, bị guồng quay của thời hiện đại đào thải. Có thể thấy trong đại dịch Covi-19 nhiều doanh nghiệp và cá nhân đã nhanh chóng chuyển đổi sang làm việc trực tuyến, thương mại điện tử. Nhờ sự thích ứng này mà nhiều người vẫn duy trì được công việc thậm chí là mở rộng cơ hội mới.

Bên cạnh đó, sự thích ứng linh hoạt không chỉ giúp mỗi cá nhân khẳng định vị trí, tạo lập giá trị riêng trong cuồng quay xã hội, mà còn là chìa khóa vàng, mở ra cơ hội để họ phát huy năng lực, bản lĩnh, tìm thấy những cơ hội tốt trong thử thách. Từ đó, mỗi người có thể tạo nên niềm vui, truyền cảm hứng và đóng góp cho cộng đồng. Trên thực tế, đã có Elon Musk – ông chủ của Tesla và SpaceX làm việc tới 80 đến 100 giờ/tuần, điều hành nhiều công ty cùng một lúc. Triết lý sống của Elon Musk: “Nếu một điều gì đó đủ quan trọng ta phải làm nó ngay cả khi khả năng thành công là rất thấp”. Trong sự nghiệp kinh doanh của mình, ông đã liên tục thích ứng với sự thay đổi khốc liệt thời đại công nghệ. Tiêu biểu là khi thị trường ô tô truyền thống đang bão hoà, Elon đã mạnh dạn tiên phong trong xu thế xe điện. Ông chính là một gương mặt tiêu biểu về tinh thần “chạy không ngừng nghỉ để tồn tại”.

Ngoài ra thái độ sống chủ động trước thử thách và biến động còn là lối sống không ngừng nỗ lực và là một trong những yếu tố quan trọng làm nên sức mạnh nội tại của con người hiện đại. Trong thử thách, con người sẽ phát hiện ra sức mạnh tiềm ẩn mà khi ở vùng an toàn họ chưa thể phát huy hết và giúp họ không ngừng hoàn thiện bản thân và lan tỏa giá trị nhân văn trong cuộc sống chung. Minh chứng rõ nhất cho quan điểm là hành trình của “cô khuyết” Anh Thư : Dù cơ thể không phát triển bình thường do bệnh tật nhưng thay vì tự ti, chờ đợi sự giúp đỡ từ người khác, Thư lựa chọn đối diện khó khăn bằng tinh thần lạc quan và nghị lực kiên cường. Cô đã xây dựng xe bánh mì để mưu sinh, gây ấn tượng đến khách hàng không chỉ bởi hương vị món ăn mà còn bởi nụ cười, sự niềm nở và năng lượng tích cực. Tấm gương của Anh Thư cho thấy nỗi lực đã giúp cô vượt qua nghịch cảnh, đồng thời lan tỏa giá trị nhân văn cho cộng đồng.

Tuy nhiên, nếu ta sống chỉ biết chú trọng vào cạnh tranh, buộc phải thành công bằng mọi giá có thể khiến con người rơi vào trạng thái biệt quệ cả về tinh thần lẫn thể chất: dễ mắc các bệnh tâm lí, mắc bệnh về đường ruột, tim mạch, ảnh hưởng đến sức khoẻ dễ dẫn đến đến đột quỵ. Đã có nhiều trường hợp nhân viên Nhật Bản mắc chứng “Karoshi” – chết vì làm việc quá sức, do cường độ công việc căng thẳng dẫn đến trầm cảm, tự tử, đột quỵ. Đây là minh chứng rõ ràng cho cái giá đắt khi con người bị cuốn vào guồng quay khắc nghiệt của thành công. Hay chỉ mải miết theo đuổi danh lợi, họ dễ dàng bỏ qua những giá trị giản dị, những vẻ đẹp trong trẻo như tình cảm gia đình, những niềm vui thư giãn,… Nghiêm trọng hơn là sự ám ảnh bởi thành công có thể khiến con người trở nên tàn nhẫn, sẵn sàng bất chấp luân lí và đạo đức để đạt được mục tiêu.

Nếu McDougall nhấn mạnh đến khả năng tận dụng thời gian và cạnh tranh gắt gao thì Ambrose Pike lại giúp ta nhận ra giá trị của việc lắng nghe và tận hưởng cuộc sống trong nhịp điệu chậm rãi. Trong guồng quay hiện đại đầy bon chen, xô bồ và cám dỗ vật chất, việc giữ lại cho bản thân một thái độ sống tỉnh táo, biết phản đối lại những áp lực và lối sống đề cao vật chất chính là tốt nhất để con người bảo vệ sự tự do và bình an nội tâm. Giá trị ấy đã được minh chứng rõ nét trong cuộc đời và cách sống của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư – sống ở Cà Mau, chọn cách rời xa ánh đèn đô thị, tránh xa hào quang ồn ào để giữ tâm thế tỉnh táo, tập trung vào sáng tác. Chính sự giản dị, không chạy theo danh lợi đã giúp chị có được những tác phẩm giàu chiều sâu nhân văn và chạm đến trái tim người đọc.

Đồng thời, khi ta dám bước chậm lại giữa dòng đời hối hả, con người sẽ có thêm cơ hội để lắng nghe chính mình, tìm thấy thứ mình thật sự muốn và đang cần. Từ đó, ta sẽ cảm nhận sâu sắc hơn về vẻ đẹp bình dị và ý nghĩa chân thật của cuộc sống. Thay vì chỉ chạy theo sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, sao ta không dành thời gian để cảm nhận sự bình yên trong tâm hồn và cuộc sống của chính mình? Nhiều bạn trẻ hiện nay đang đi theo phong trào “ slow living ” đó là họ chủ động hạn chế mạng xã hội, dành thời gian đọc sách, chăm cây, nấu ăn, đi dạo,… Nhờ thế, họ khám phá ra những niềm vui nhỏ bé trong từng khoảnh khắc thay vì để bản thân cuốn vào vòng xoáy so sánh và áp lực vật chất. Hay là cuộc đời của Thiền sư Thích Nhất Hạnh – bậc thầy chánh niệm – đã dành cả cuộc đời để kêu gọi con người sống chậm lại, lắng nghe từng nhịp thở để thấu hiểu chính mình và cuộc sống. Triết lý “sống chậm” của ông đã giúp nhiều người thoát khỏi guồng quay vội vã, căng thẳng tìm thấy sự cân bằng và hạnh phúc đích thực.

Cuối cùng, lối sống tích cực và tỉnh thức ấy không chỉ giúp cá nhân hoàn thiện bản thân nuôi dưỡng tâm hồn an lạc. Mà đó còn chính là ngọn lửa thắp sáng cộng đồng bằng những giá trị nhân văn, từ đó góp phần xây dựng một cộng đồng nhân ái và bền vững hơn.

Nhưng nếu chúng ta sống quá chậm rãi và an phận, con người có thể dễ dàng bị thụt lùi so với phát triển nhanh chóng của xã hội hiện đại. Ta phải hiểu sống chậm nhưng thiếu chủ động sẽ làm con người mất đi thích ứng linh hoạt trước những biến đổi bất ngờ. Sự chậm chạp quá mức có thể biến thành trì trệ, chây ì, khiến cá nhân tự kìm hãm sự phát triển và bỏ lỡ nhiều cơ hội quý giá.

Qua hai quan điểm sống của McDougall và Ambrose Pike ta thấy rằng việc cân bằng giữa sống chậm và liên tục phấn đấu không phải là điều dễ dàng, đó là điều chúng ta thường bỏ qua trong quá trình sống. Bên cạnh đó, việc ta cân bằng được hay không còn phụ thuộc vào hoàn cảnh và nỗ lực của mỗi người. Ngược lại, nếu ta chỉ theo đuổi một trong hai lối sống mà bỏ qua sự cân bằng thì ta dễ rơi vào trạng thái cực đoan, hoặc là kiệt quệ trong guồng quay của cuộc sống hiện đại, hoặc là chậm rãi đến mức lạc nhịp với thời đại.

Chúng ta có thể thấy rằng mỗi cách sống đều có ưu, nhược điểm riêng, không nên tuyệt đối hoá bất kì lối sống nào, mà phải biết kết hợp linh hoạt cả hai tuỳ vào hoàn cảnh. Mỗi chúng ta cần rèn luyện cho mình lối sống chủ động, bản lĩnh, biết nỗ lực vươn lên trong học tập, lao động để thích ứng với sự thay đổi không ngừng của xã hội. Đồng thời, tập cho mình thói quen sống chậm lại đúng lúc, lắng nghe bản thân, trân trọng giá trị tinh thần.

Là một người trẻ, tôi nhận ra việc lựa chọn lối sống phù hợp là vô cùng quan trọng. Giữa nhịp sống học tập áp lực tôi cần nỗ lực không ngừng để tiến bộ từng ngày, đồng thời cũng phải sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý để có tinh thần thoải mái.

Tóm lại, trong hành trình sống, không phải lựa chọn vào cũng là cực đoan mà ta cần biết cân bằng giữa nỗ lực vươn lên và bình an nội tại. Như Aristotle từng nói “Chất lượng cuộc sống của con người phụ thuộc vào thái độ và lựa chọn của họ”. Chính sự lựa chọn khôn ngoan sẽ là chìa khóa mở ra cuộc đời trọn vẹn. Mỗi chúng ta hãy sống tỉnh táo, chủ động và nhân văn để xây dựng tương lai lành mạnh cho bản thân và xã hội. 

Tham khảo bài viết khác tại đây:

Nghị luận xã hội: Thắp sáng ngọn lửa cho người trẻ

Xem thêm: