Trong quá trình làm bài, bên cạnh yêu cầu phân tích tác phẩm truyện nói chung, thì việc phân tích, đánh giá chủ đề của tác phẩm cũng là một dạng bài các bạn cần lưu ý.
Hãy cùng theo dõi bài viết của Thích Văn học để biết cách chinh phục bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề tác phẩm truyện nhé!
Bài làm có sự tham khảo, biên soạn lại.
Dàn ý chung
1. Mở bài:
Dẫn dắt và giới thiệu vấn đề nghị luận
– Dẫn dắt: Vai trò của chủ đề của tác phẩm văn học nói chung; nhấn mạnh vị trí, vai trò cốt lõi của chủ đề trong thể loại truyện.
– Giới thiệu vấn đề nghị luận: phân tích, đánh giá chủ đề của tác phẩm truyện.
2. Thân bài
– Khái quát về tác giả, tác phẩm.
- Giới thiệu vài nét về tác giả (Dựa vào phần chú thích trong đề thi, chỉ ra thông tin cơ bản về vị trí và đặc điểm sáng tác)
- Giới thiệu vài nét về tác phẩm (Dựa vào phần chú thích trong đề thi, chỉ ra thông tin về xuất xứ, hoàn cảnh ra đời)
- Tóm tắt ngắn gọn tác phẩm.
– Phân tích chủ đề của tác phẩm truyện.
- Nêu chủ đề của tác phẩm.
- Nhận xét chung về chủ đề tác phẩm (chủ đề quen thuộc/chủ đề độc đáo,..)
– Phân tích các yếu tố thể hiện chủ đề:
- Nhan đề tác phẩm
- Tình huống truyện
- Nhân vật
- Cốt truyện
- Chi tiết
- Điểm nhìn, ngôi kể, cách kể chuyện
- Cách kết thúc truyện.
…
– Đánh giá chung:
- Ý nghĩa, thông điệp được tác giả gửi gắm qua chủ đề tác phẩm.
- Cách thức, nghệ thuật xây dựng chủ đề.
- Liên hệ, mở rộng (nếu có)
3. Kết bài
- Khái quát và khẳng định lại ý nghĩa chủ đề của tác phẩm.
- Liên hệ bản thân.
Ví dụ minh họa.
Đề bài: Phân tích, đánh giá chủ đề tác phẩm “Nghèo” của nhà văn Nam Cao.
1. Mở bài
2. Thân bài
– Khái quát về tác giả, tác phẩm:
- Vài nét về tác giả: Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn, có nhiều đóng góp đặc biệt ở thể loại truyện ngắn. Văn của Nam Cao giàu tính triết lý, trữ tình, ngòi bút của ông sắc sảo cùng nghệ thuật, phân tích tâm lý nhân vật đặc sắc,..
- Vài nét về tác phẩm: “Nghèo”: Tác phẩm được in trong “Tiểu thuyết thứ bảy” số 158 ngày 5/6/1937.
- Tóm tắt ngắn gọn “Nghèo”: Tác phẩm kể về cuộc sống túng quẫn của gia đình anh đĩ Chuột. Cả gia đình làm lụng vất vả, cơ cực mà cơm không đủ no, con phải ăn cám giả chè. Trong hoàn cảnh túng quẫn, nợ nần, bệnh tật không lối thoát, người cha – anh đĩ Chuột – đã chọn cách tự tử để giải thoát cho gia đình và cho chính mình.
– Phân tích chủ đề tác phẩm truyện:
- Nêu chủ đề: Truyện viết về số phận bi kịch, cùng cực, cuộc sống nghèo khổ, tuyệt vọng, bế tắc của người nông dân trước Cách mạng tháng Tám.
→ Đây là chủ đề quen thuộc trong văn học hiện thực giai đoạn 1930-1945. Tuy nhiên, với góc nhìn riêng, Nam Cao vẫn có cách khai thác chủ đề mang đậm phong cách nghệ thuật của mình.
– Phân tích các yếu tố thể hiện chủ đề:
- Nhan đề: “Nghèo” – ngắn gọn, hàm súc, trực tiếp gợi dẫn ra cuộc sống thiếu thốn, nghèo đói đến cùng cực của nông dân trước Cách mạng.
- Nhân vật: Tác phẩm không có nhiều nhân vật, song lại có sức khái quát lớn. Bởi ai cũng bị cái đói, cái khổ đày đọa.
- Nhân vật anh đĩ Chuột: ốm bệnh suốt sáu tháng không khỏi, biến dạng, quằn quại vì bệnh tật, “có cái vẻ dễ sợ của con ma đói”; cái chết tuyệt vọng, bi thảm.
- Nhân vật chị đĩ Chuột: người vợ tảo tần, thương con nhưng phải nghĩ đến việc nấu chè bằng cám để tạm xua tan cái đói, khổ tâm vì chạy chữa bệnh cho chồng.
- Cái Gái: làm lụng vất vả từ bé, “quần quật từ sáng tới giờ mà chưa được tí gì vào bụng”.
- Thằng cu Bé: Cơm không đủ no, phải gắng gượng nuốt bát chè bằng cám vào bụng; không khỏi sợ hãi khi thấy bố trở nên “dễ sợ” như “con ma đói”.
- Chi tiết: Nhiều chi tiết có giá trị hiện thực cao. Chẳng hạn: chi tiết chè bằng cám; chi tiết miêu tả anh đĩ Chuột như “con ma đói”, chi tiết giọt nước mắt trào ra trên “hai má hõm xanh bùng như người ngã nước” của chị đĩ Chuột, chi tiết tiếng đòi nợ, bắt bẻ của bà Huyện,…
- Điểm nhìn, ngôi kể: Tác phẩm sử dụng ngôi kể thứ ba, đặt điểm nhìn vào người kể chuyện, từ đó làm nổi bật bức tranh toàn cảnh về cái đói bao trùm lên toàn bộ gia đình, có sức khái quát lớn cho số phận của người nông dân trước cách mạng.
- Kết thúc truyện: Câu chuyện kết thúc trong bi thảm, tuyệt vọng, ám ảnh với cái chết của anh đĩ Chuột, chết trong đau đớn, chết trong tiếng bà Huyện kì kèo đòi nợ. Anh đĩ Chuột chết, gia đình mất đi người trụ cột, bao nhiêu gánh nặng sẽ dồn xuống vai người vợ và đám con thơ, rồi cái đói vẫn tiếp diễn, cái nghèo vẫn hành hạ, thậm chí cùng cực hơn, day dứt hơn.
– Đánh giá chung:
- Ý nghĩa:
- Thái độ đầy cảm thông, xót xa của Nam Cao trước cuộc sống bế tắc, nghèo đói của người nông dân trước Cách mạng tháng Tám.
- Tố cáo sự tàn ác, bất cộng của xã hội phong kiến thối nát, mục ruỗng, hủy hoại đời sống con người.
- Nghệ thuật xây dựng chủ đề: Giọng điệu cảm thương, xót xa, đau đớn; chi tiết đặc sắc, chân thực, giàu tính biểu tượng, nghệ thuật miêu tả nhân vật,…
- Liên hệ: Tác phẩm cùng đề tài người nông dân của Nam Cao như “Một bữa no”, “Chí phèo”, “Trẻ con không được ăn thịt chó”; tác phẩm của tác giả khác: “Nhà mẹ Lê” (Thạch Lam), “Tắt đèn” (Ngô Tất Tố),…
3. Kết bài
Tham khảo các bài viết liên quan tại đây:
Bí kíp làm bài văn nghị luận về vấn đề liên quan đến tuổi trẻ
Cách viết đoạn văn NLVH phân tích chủ đề của tác phẩm
Xem thêm:
- Lớp văn cô Ngọc Anh trực tiếp giảng dạy tại Hà Nội: Tìm hiểu thêm
- Tham khảo sách Chuyên đề Lí luận văn học phiên bản 2025: Tủ sách Thích Văn học
- Tham khảo bộ tài liệu độc quyền của Thích Văn học siêu hot: Tài liệu
- Đón xem các bài viết mới nhất trên fanpage FB: Thích Văn Học