Đề 18 – NLVH: Ai, cái gì phản ánh đúng nhất chân dung con người?

Nghị luận văn học

I. Yêu cầu về kĩ năng

– Có kĩ năng viết bài văn nghị luận văn học, biết huy động các kiến thức lí luận, kiến thức về tác giả, tác phẩm để làm bài.  

– Vận dụng các thao tác lập luận phù hợp, lí lẽ xác đáng, trình bày khoa học, diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu. 

II. Yêu cầu về kiến thức 

Học sinh có nhiều cách trình bày khác nhau, song cần đạt được những nội dung cơ bản sau: 

1. Giải thích

→ Đặt ra câu hỏi : “Ai, cái gì phản ánh đúng nhất ?” Picasso đề cập đến vấn đề bản chất của sự phản ánh cũng như đặc trưng của loại hình nghệ thuật trong sáng tạo nghệ thuật. Nó khác hoàn toàn với sự phản ánh của máy ảnh  hay chiếc gương.  

2. Bình luận

• Cái gương là vật thể mà bề mặt của nó có thể phản xạ, tạo thành ảnh có hình dạng, kích thước bằng vật và nó giống hệt với ảnh thật.
• Người thợ chụp ảnh không có tâm hồn, nhãn quang như người nghệ sĩ để nắm bắt được những khoảnh khắc đẹp của cuộc sống và để đi sâu vào nội tâm của chủ thể. 

→ Sự phản ánh của gương hay ống kính là sự phản ánh vật lý chỉ mang lại hiểu biết bề ngoài của đối tượng tạo nên bức chân dung thiếu chiều sâu của sức sống. 

– Sự phản ánh con người qua văn học : 

• Lấy con người là trọng tâm của mọi sự phản ánh văn học trở thành một hình thái ý thức xã hội đặc thù. Văn học có thể dựng nên một xã hội, một thời đại, một giai đoạn lịch sử song tiêu điểm sáng tạo của văn học vẫn là chân dung con người.
• Sự phản ánh con người và cuộc sống qua văn học là phản ánh sáng tạo bằng lăng kính chủ quan của người nghệ sĩ. Hình tượng nhân vật trong tác phẩm không đồng nhất đơn giản với con người trong cuộc sống mà đó là sản phẩm của quá trình hư cấu, tưởng tượng sáng tạo của nhà văn, nó chứa đựng trong đó rất nhiều yếu tố chủ quan và tài năng của người nghệ sĩ.
• Lấy ngôn từ làm chất liệu văn học phản ánh chân dung con người không đóng băng hay đông cứng trong một khoảnh khắc, tư thế, một dáng điệu, một bối cảnh không gian cụ thể mà có thể đi sâu miêu tả cả một quá trình tâm lý, tư duy với những trăn trở, giằn vặt, hạnh phúc, khổ đau. Ngòi bút nhà văn có thể lách sâu đến tận cùng thế giới nội tâm của con người, chiếu rọi vào mọi ngõ nghách kín khuất nhất để khám phá bản chất con người cho ra đời chân dung đúng nhất, đầy đủ nhất, sinh động nhất về con người. 

3. Chứng minh

4. Đánh giá, mở rộng, nâng cao

– Yêu cầu đối với người sáng tác và người tiếp nhận: 

• Người sáng tác: mài sắc tư tưởng, tình cảm, trau dồi tài năng, biết đồng cảm thấu hiều với đời, với người.
• Người tiếp nhận: nâng cao vốn hiểu biết, văn hóa, có khả năng tham gia vào những cuộc đối thoại thực sự trong văn học.