Dàn ý đoạn Nghị luận văn học phân tích, cảm nhận chi tiết truyện

Phân tích, cảm nhận chi tiết trong truyện như thế nào để bài viết đúng, đủ và chiếm trọn cảm tình của người đọc? Đây là câu hỏi quan trọng mà nhiều bạn học sinh vẫn luôn trăn trở. Việc lựa chọn chi tiết giá trị, triển khai các ý mạch lạc và thể hiện cảm nhận sâu sắc không chỉ giúp bài viết đạt yêu cầu mà còn tạo được ấn tượng mạnh mẽ. Trong bài viết hôm nay, hãy cùng Trạm Văn khám phá dàn ý chi tiết, ví dụ minh họa cụ thể và những lưu ý quan trọng để phân tích chi tiết truyện một cách hiệu quả bạn nhé!

Dàn ý chung cho đoạn Nghị luận văn học 200 chữ khi phân tích, cảm nhận chi tiết trong truyện

1. Mở đoạn:

Dẫn dắt, giới thiệu tác giả, tác phẩm, nêu được chi tiết mà em ấn tượng nhất.

2. Thân đoạn:

– Khái quát, tóm tắt truyện (1-2 câu văn)

– Chỉ ra chi tiết mà em yêu thích:

Đó là gì? Chi tiết ấy có đặc điểm như thế nào?
Chi tiết đó xuất hiện với lý do ra sao?
Chi tiết đó tác động đến cảm xúc của nhân vật như thế nào?

– Ý nghĩa của chi tiết:

Vai trò trong việc thể hiện tình cảm của nhân vật?
Tạo điểm sáng/ nổi bật/ đáng nhớ cho tác phẩm

→ Góp phần làm nổi bật chủ đề của truyện.

– Nghệ thuật:

Kể chuyện như thế nào?
Đặt trong tình huống ra sao?
Điểm nhấn trong tác phẩm?

3. Kết đoạn:

– Khẳng định lại ý nghĩa của chi tiết

– Nêu cảm nhận riêng của người viết (thông điệp/bài học)

Ví dụ minh họa

Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) nêu suy nghĩ của em về một món quà mà Minh được ông ngoại tặng em cảm thấy ấn tượng nhất trong truyện “Ông nội và ông ngoại” của Xuân Quỳnh.

ÔNG NỘI VÀ ÔNG NGOẠI

Xuân Quỳnh

(Lược một đoạn: Minh sống với bố mẹ và ông nội ở Hà Nội. Minh rất gần gũi và yêu ông nội, không hề biết gì về ông ngoại vì ông ngoại đi từ ngày mẹ Minh còn rất bé. Ông vào Nam làm ăn, rồi đất nước chia cắt, ông ngoại không về nữa. Bao nhiêu năm bặt tin, mãi tới khi Sài Gòn giải phóng, có người từ Nam ra, cầm thư của ông ngoại đến cho mẹ, mẹ mới biết là ông còn ở Sài Gòn. Hai mẹ con Minh sửa soạn lên đường vào Sài Gòn gặp ông ngoại. Vào đến nơi, Minh thấy ông ngoại đã già yếu và sống rất nghèo khổ. Ông rất yêu thương Minh nhưng Minh vẫn thấy xa cách với ông).

Lại nói đến cái món đồ chơi của ông ngoại cho nữa chứ! Đó là cái xe gíp bằng sắt, có hai súng máy lắp đá lửa ở trên xe, khi vặn khóa rồi thả cho xe chạy, thì hai khẩu súng bắn ra những tia lửa nhỏ xíu. Minh cũng thích chiếc xe này đấy, nhưng giả thử nó mới thì thích hơn nhiều.

Đằng này xe lại cũ quá rồi, lắm chỗ đã bong lớp mạ trắng và bắt đầu gỉ.

– Sao ông bảo yêu con mà lại cho con một cái xe cũ thế nhỉ? – Có lần Minh hỏi mẹ như vậy với một giọng trách móc ông ngoại.

– Này, con đừng có nói thế, ông không yêu con sao ông toàn nhường thịt, cá cho con ăn thôi.

– Ông chả bảo với mẹ là ông thích ăn cà. Với lại ông bảo ông thích ăn đầu cá vì bao nhiêu mắm muối nó ngấm cả vào đó là gì.

– Con chả hiểu gì về ông cả.

(Lược một đoạn: Thấy mẹ mắng và mắt mẹ đỏ hoe, Minh dần hiểu và không dám gây chuyện nữa).

Ban đêm ông bảo Minh nằm với ông cho vui. Giường ông rộng, nhưng miếng đệm mút lại hẹp và mỏng chỉ trải vừa một người nằm. Ông gối bọc quần áo rách. Chăn màn ông vàng khè và hôi hám. Ông để Minh nằm lên miếng đệm, còn ông nằm ra ngoài chiếu, sát trong tường.

– Sao ông không nằm đệm? – Minh rụt rè hỏi.

– À, vì ông thích nằm chiếu cho mát. Khí hậu trong này nóng bức lắm. Cháu ngủ đi.

Ông nói vậy rồi hai ông cháu im lặng. Hình như ông cũng không ngủ được…

Đã sắp hết một tháng kể từ ngày mẹ con Minh vào thăm ông ngoại. Mẹ bảo sắp hết phép, phải về, Minh cũng thấy nhơ nhớ ông ngoại.

Ông ngoại tiễn mẹ con Minh ra bến xe, trước khi mẹ con Minh lên xe, ông rút cái bút máy trong túi áo ra đưa cho Minh và nói:

– Ông chỉ còn cái bút này quý nhất ông cho cháu, cháu giữ lấy để viết thư cho ông. Ông già rồi, chả biết chết lúc nào, dùng cái bút này nó phí đi!

Đó là cái bút Pi-lôt nắp mạ vàng, bút đã cũ lắm rồi, màu nắp đã bạc và sây sát cả.

– Cái xe gíp ông cho cháu ấy, ông cũng đã để dành từ lâu rồi, từ khi nghe tin mẹ cháu đẻ con trai, ông đã mua cái xe ấy, nhưng chả biết nhờ ai gửi cho cháu được, ông vẫn để chờ cháu đấy.

Bây giờ Minh mới hiểu ra là tại sao cái xe gíp ấy nó lại cũ. Minh còn hiểu thêm là ông rất nghèo. Trước kia ông làm người giữ sách ở thư viện Sài Gòn, nhưng rồi sau ông bị ho lao, ba năm trời nằm trong bệnh viện làm phúc, chả có ai chăm sóc. Bây giờ ông già yếu quá rồi, chỉ quanh quẩn bán dần đồ đạc trong nhà để sống tạm. Ông sống có một mình, bà trẻ của ông đã bỏ khi ông ốm đau…

Khi xe sắp chạy, cả mẹ và ông đều rân rấn nước mắt. Mẹ bảo:

– Thôi ông về, trời sắp mưa rồi kìa. Sang năm con lại cho cháu vào thăm ông. Nhưng ông ngoại vẫn đứng đó. Xe bắt đầu chuyển bánh, trời đổ cơn mưa.

Minh thấy ông giương cái ô đen. Ông đứng lẫn giữa bao nhiêu người và xe cộ. Xe chạy xa dần, rồi quặt vào một góc phố. Minh chỉ còn thấy chiếc ô đen giơ cao lên rồi khuất hẳn. Minh quay sang nhìn mẹ. Mẹ im lặng, nước mắt giàn dụa. Minh cũng nghẹn ngào muốn khóc. Thương ông ngoại quá đi mất! Bây giờ ông lại về một mình với căn phòng hẹp, với chăn màn cũ, vá. Minh thấy thương cả cái ô đen vừa khuất sau góc phố.

– Mẹ ơi, thế bây giờ ai nuôi ông?

– Bác con, bác con sắp chuyển công tác vào trong này để nuôi ông ngoại.

– Bao giờ con lớn con cũng nuôi ông ngoại. – Minh nói đến đây rồi rúc đầu vào lòng mẹ khóc thút thít.

(Những truyện hay viết cho thiếu nhi, Xuân Quỳnh, NXB Kim Đồng, 2023, tr.35-45)

Gợi ý chi tiết là món quà mà người ông tặng Minh có thể lựa chọn để phân tích:

Chi tiết “chiếc xe gíp bằng sắt”
Chi tiết “chiếc bút máy”

Dàn ý

1. Mở đoạn

– Giới thiệu tác giả Xuân Quỳnh: truyện dành cho thiếu nhi giản dị, gần gũi, sâu sắc.

– Tác phẩm: mang đến bài học cuộc sống sâu sắc

– Nêu tên món quà và cảm nhận chung của bản thân về món quà đó: chi tiết nổi bật, gây ấn tượng, xúc động.

2. Thân đoạn

– Khái quát, tóm tắt truyện (khoảng từ 1-2 câu văn):

Trong truyện, Minh – cậu bé sống cùng bố mẹ và ông nội ở Hà Nội, được gặp lại người ông ngoại ở Sài Gòn – người dù nghèo khó, đơn độc nhưng luôn dành trọn tình yêu thương cho con cháu qua những món quà giản dị. Qua đó, Minh dần nhận ra rằng giá trị đích thực của cuộc sống nằm ở tình thân gia đình và sự hy sinh âm thầm của người lớn.

– Chỉ ra món quà mà em yêu thích

Trong số những món quà ông dành tặng cho Minh, em yêu thích và ấn tượng nhất với chiếc bút máy cũ.
Đây là chiếc bút ông quý nhất – “chiếc bút Pi-lôt nắp mạ vàng, bút đã cũ lắm rồi, màu nắp đã bạc và sây sát cả.”
Khi tiễn mẹ con Minh ra bến xe, ông ngoại đã rút chiếc bút ra và dặn dò: “Ông chỉ còn cái bút này quý nhất ông cho cháu, cháu giữ lấy để viết thư cho ông.”

– Ý nghĩa của món quà:

Chiếc bút không chỉ đơn giản là một vật dụng ghi chép mà còn chứa đựng bao tâm tư, tình cảm của người ông dành cho cháu.
Qua chiếc bút, ông ngoại gửi gắm niềm hy vọng được giữ liên lạc, được nghe tin từ cháu dù cuộc sống khó khăn và sự cô đơn luôn rình rập.
Sau này, mỗi nét chữ Minh viết bằng chiếc bút ấy sẽ như là một lời nhắc nhớ về tình cảm gia đình, về sự hy sinh âm thầm và những kỷ niệm quý giá mà ông ngoại đã trao gửi cho cậu.
Đây là món quà giúp Minh nhận ra giá trị đích thực của cuộc sống không nằm ở của cải vật chất mà là ở những mối liên hệ và tình cảm chân thành giữa người với người.

→ Món quà khiêm tốn nhưng chứa đầy yêu thương. Chính sự giản dị, chân thành của ông đã làm cho món quà trở nên vô cùng quý giá, khắc sâu trong lòng Minh cả về mặt vật chất lẫn tinh thần.

Ngoài ra, chi tiết chiếc bút giúp tạo điểm sáng cho tác phẩm, từ đó góp phần làm nổi bật chủ đề của truyện.

– Tác giả sử dụng các biện pháp nghệ thuật đặc sắc:

+ Kể chuyện giản dị giàu cảm xúc

+ Đặt trong tình cảm ông cháu đẹp đẽ

+ Tạo chi tiết bất ngờ nhưng giàu ý nghĩa

3. Kết đoạn

– Khẳng định ý nghĩa món quà

– Nêu cảm nghĩ riêng của người viết: thông điệp (bài học)

Những lưu ý khi viết đoạn văn nghị luận văn học 200 chữ phân tích, cảm nhận chi tiết trong truyện

– Nên xác định chi tiết nổi bật, giàu ý nghĩa để phân tích.

– Chú ý đến vai trò của chi tiết trong việc thể hiện nhân vật hay chủ đề truyện.

– Không phân tích chi tiết một cách rời rạc mà cần đặt nó trong bối cảnh chung của tác phẩm.

– Xem xét cách tác giả miêu tả chi tiết đó và hiệu quả nghệ thuật mà nó mang lại.

– Diễn đạt mạch lạc, súc tích, đảm bảo dung lượng 200 chữ

Xem thêm:

Lớp văn cô Ngọc Anh trực tiếp giảng dạy tại Hà Nội: Tìm hiểu thêm
Tham khảo sách Chuyên đề Lí luận văn học phiên bản 2025: Tủ sách Thích Văn học
Tham khảo bộ tài liệu độc quyền của Thích Văn học siêu hot: Tài liệu
Đón xem các bài viết mới nhất trên fanpage FB: Thích Văn Học