Kỹ năng làm bài, Tri thức Ngữ văn

Cách làm bài nghị luận phân tích nhân vật trong tác phẩm truyện

Bai nghi luan phan tich nhan vat trong tac pham truyen

Việc phân tích nhân vật là kỹ năng quan trọng giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về nội dung và thông điệp của tác phẩm truyện. Trong bài viết này, Thích Văn Học sẽ hướng dẫn bạn cách làm bài nghị luận phân tích nhân vật một cách đơn giản, logic và hiệu quả.

Hãy cùng theo dõi bài viết của Thích Văn học để biết cách chinh phục bài văn nghị luận phân tích, đánh giá nhân vật trong tác phẩm truyện nhé! 

Dàn ý chung

1. Mở bài:

– Dẫn dắt từ nhận định về truyện ngắn/ nhân vật văn học hoặc từ hiểu biết về tác giả.

– Giới thiệu vấn đề nghị luận: Khẳng định truyện đã khắc họa thành công nhân vật (nêu tên truyện, tên nhân vật, có thể nêu thêm những đánh giá về nhân vật).

2. Thân bài: 

– Khái quát:

  • Trình bày khái quát về tác giả
  • Trình bày khái quát về tác phẩm, nhân vật. Dựa vào ngữ liệu đề cho (nếu có)

– Phân tích nhân vật:

  • Khái quát về nhân vật: hoàn cảnh xuất thân, lai lịch,…
  • Trình bày & nhận xét về những phẩm chất, tính cách của nhân vật. Dựa vào:
    • Ngoại hình (nếu có)
    • Cử chỉ, hành động
    • Lời nói
    • Suy nghĩ, tâm trạng

Lưu ý:

– Không diễn xuôi chi tiết mà bình luận, phân tích từ các chi tiết.

– Từ đó, chỉ ra những chi tiết, yếu tố này thể hiện điều gì về phẩm chất, tính cách nhân vật

– Đánh giá về nhân vật:

  • Đánh giá về phẩm chất, tính cách nhân vật: được miêu tả đặc sắc/ chân thật/ trọn vẹn/…
  • Nêu vai trò của nhân vật:
    • Giúp phản ánh hiện thực đời sống như thế nào?
    • Nhân vật là đại diện/ hiện thân cho tầng lớp xã hội/ quan niệm sống nào?
    • Nhân vật giúp thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm như thế nào?

– Đánh giá chung:

  • Khẳng định lại vai trò của nhân vật (trong việc thể hiện chủ đề, nội dung tác phẩm)
  • Đánh giá về nghệ thuật xây dựng nhân vật & chỉ ra tác dụng trong việc khắc họa nhân vật:
    • Giọng điệu nhân vật
    • Ngôn ngữ của nhân vật
    • Ngôi kể/ Điểm nhìn trần thuật/…

3. Kết bài:

– Khẳng định lại giá trị của nhân vật đối với tác phẩm

– Đưa ra thông điệp, bài học từ truyện

Ví dụ minh họa

Phân tích, đánh giá nhân vật Tâm trong “Cô hàng xén” – Thạch Lam

CÔ HÀNG XÉN

[…]  Bữa cơm ngon lành quá. Tâm ngồi ăn dưới con mắt hiền từ và mến thương của mẹ. Các em cô quây quần cả chung quanh, hỏi chuyện chợ búa của chị. Tâm ngắm nghía các nét mặt xinh xẻo, những con mắt ngây thơ lóng lánh dưới mái tóc tơ của các em: cô thấy lòng đầm ấm và tự kiêu, lòng người chị chịu khó nhọc để kiếm tiền nuôi các em ăn học. Cô hỏi han sách vở của thằng Lân và thằng Ái, học lớp 3 ở trường làng. Ngày trước, thời còn sung túc, cô cũng đã cắp sách đi học, và về nhà lại được ông Tú dạy thêm chữ Nho. Nhưng đã lâu, cô rời bỏ quyển sách để bước chân vào cuộc đời rộng rãi hơn, khó khăn và chặt chẽ. Buôn bán bây giờ mỗi ngày một chật vật, bởi cô ít vốn. Tất cả gánh hàng của Tâm chỉ đáng giá hai chục bạc. Giá nàng có nhiều tiền để buôn vải bán các chợ như Liên.

– Thôi, các em đi ngủ đi, mai còn dậy sớm mà đi học chứ.

Lân cười, trả lời chị:

– Mai chủ nhật cơ mà, chị quên rồi à? Tối nay em thức khuya để nói chuyện với chị.

Nhưng một lát sau, trong căn nhà yên tĩnh, chỉ còn Tâm và bà Tú ngồi trên phản: cô kiểm điểm và xếp đặt lại các thứ hàng để mai đi phiên chợ Bằng chính. Những thứ hàng nho nhỏ, khác nhau và xinh xắn: cuộn chỉ, bao kim, hộp bút, cúc áo, giấy lơ, một trăm thứ lặt vặt qua lại trên ngón tay nhỏ bé của thiếu nữ, vừa quý báu lại vừa ít ỏi. Mỗi thứ đối với Tâm có một linh hồn riêng, và cô hàng lờ mờ đoán hiểu trong thâm tâm những khó nhọc và công của đã làm thành chúng. Tâm đã thêm vào vài thức hàng mới, bắt đầu bán được ở chợ: phấn xoa mặt, dầu bôi tóc, và son thoa môi. Cô ngắm nghía trên tay cái ống sáp con bằng đồng – hào rưỡi một cái – đựng một chất đỏ thơm làm thắm tươi môi các thiếu nữ ở trên tỉnh. Đôi khi trong buổi chợ Tâm đã được thấy một vài cô gái tỉnh về quê, da trắng, môi đỏ, lịch sự và sang trọng. Có lần, một đêm khuya, Tâm đã lấy sáp bôi lên môi mình và ngắm trộm bóng trong chiếc gương tròn nhỏ Cô Ba. Cô hơi thẹn thấy bóng mình trong đó, với đôi môi đỏ như sẫm máu…

– Độ này, hàng có bán được không, con?

– Thưa u, cũng khá ạ.

Chị Liên bán vải cũng chẳng đẹp bằng. Tâm biết mình xinh nhất chợ. Bọn con trai thường hay quanh quẩn chỗ cô ngồi và buông lời chòng ghẹo. Nhưng cô không để ý: Tâm thấy vững vàng ở giá trị lòng cao quý của mình. Nàng đã đảm đang nuôi cả một nhà, với lại, trừ phi là cô gái hư không kể, còn ai ở địa vị nàng cũng phải tảo tần buôn bán như thế. Làm việc, đối với Tâm, là cái lệ chung của người ta. Cô thấy chung quanh toàn những người đàn bà chịu khó làm ăn vất vả để nuôi chồng, nuôi con. Không bao giờ Tâm nghĩ cho mình, cho cuộc đời riêng của cô.

[…] Trong nhà đã ngủ yên tĩnh cả rồi. Trên án thư, bên cạnh ngọn đèn hoa kì, chồng sách và cái ống bút của Lân, Ái che khuất ánh sáng. Các em nàng! Những đứa em thông minh và ngoan ngoãn quá. Không biết nàng có tảo tần mãi được để kiếm tiền mua giấy bút cho chúng ăn học không? Tâm mơ màng nghĩ đến sự thành công của các em sau này: đỗ đạt rồi đi làm trên tỉnh giúp thầy mẹ. Nhà nàng lại được sung túc và mát mặt như xưa.

Tất cả những nỗi lo lắng lui đi và tâm hồn giản dị của thiếu nữ được nghỉ ngơi yên tĩnh.

(Trích truyện ngắn Cô hàng xén, in trong Tuyển tập Thạch Lam, NXB Văn học 2001, trang 229, 230,231,232)

1. Mở bài:

– Dẫn dắt

– Giới thiệu vấn đề nghị luận: Truyện “Cô hàng xén” đã khắc họa thành công nhân vật Tâm – một cô gái với những phẩm chất cao đẹp.

2. Thân bài:

–  Khái quát về nhà văn Thạch Lam & truyện ngắn “Cô hàng xén”

– Phân tích nhân vật Tâm:

  • Hoàn cảnh nhân vật: Tâm từng có một tuổi thơ êm đềm, “sung túc” nhưng vì những biến cố gia đình và hoàn cảnh khó khăn, Tâm phải nghỉ học, làm công việc hàng xén để gánh vác, phụ giúp gia đình.
  • Những phẩm chất của nhân vật Tâm:
    • Tâm là người có trách nhiệm, tình yêu thương sâu sắc dành cho gia đình:
      • Tâm quan tâm một cách ân cần, hỏi han chuyện học hành của các em, thấy “lòng đầm ấm và tự kiêu” khi ngắm nhìn các em.
      • Tình yêu thương là động lực, khiến “lòng người chị chịu khó nhọc để kiếm tiền nuôi các em ăn học”.
      • Sự trách nhiệm thể hiện ở việc Tâm đặt gia đình lên trên tất cả, sẵn sàng gánh vác mà “không bao giờ nghĩ cho mình”. Ước mơ của Tâm luôn gắn liền với hạnh phúc của gia đình.
    • Tâm là cô gái tần tảo, chịu khó:
      • Tâm ý thức rõ sự vất vả của công việc buôn bán (“buôn bán bây giờ mỗi ngày một chật vật”). Dù khó khăn, cô vẫn cố gắng xoay sở để nuôi gia đình.
      • Cô chăm chỉ kiểm đếm từng món hàng nhỏ bé, thức khuya chuẩn bị cho phiên sợ.
    • Tâm có vẻ đẹp tâm hồn đầy trong sáng, giàu lòng tự trọng
      • Trước những lời trêu ghẹo, Tâm không để tâm bởi cô “thấy vững vàng ở giá trị lòng cao quý của mình”. Cô coi trọng những giá trị tinh thần, sự tảo tần hơn vẻ bề ngoài.
      • Sự e ấp đầy kín đáo của một thiếu nữ thể hiện ở việc Tâm thử dùng son và “hơi thẹn thấy bóng mình trong đó…”

– Đánh giá về nhân vật Tâm:

  • Nhân vật được miêu tả đầy chân thật với những phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam truyền thống.
  • Qua nhân vật Tâm, Thạch Lam ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam; cảm thương, trân trọng đối với những số phận khó khăn.

– Đánh giá chung:

  • Khẳng định lại vai trò của nhân vật Tâm trong việc thể hiện chủ đề và nội dung nhân văn của tác phẩm.
  • Đánh giá nghệ thuật xây dựng nhân vật: giọng điệu nhẹ nhàng; ngôn từ giản dị; ngôi kể thứ 3 tạo nên sự khách quan trong việc miêu tả nhân vật.

3. Kết bài:

– Nhân vật Tâm góp phần thể hiện giá trị nhân văn sâu sắc của truyện ngắn “Cô hàng xén”

– Thông điệp: cần biết trân trọng những con người với phẩm chất tốt đẹp; cảm thông, chia sẻ với những số phận khó khăn trong cuộc sống. 

Tham khảo các bài viết liên quan tại đây:

Phân tích nhân vật trong tác phẩm truyện & những lưu ý

Cách viết đoạn văn Nghị luận văn học cảm nhận một nhân vật

Xem thêm: